Şanlıurfa'nın 20 km. doğusundaki Örencik Köyü yakınlarında bulunan bir kazı
alanıdır. Mezopotamya'daki en eski tapınaktır.
1996 yılında Alman Arkeoloji Enstitüsü (DAI) ile Şanlıurfa Müzesi'nin ortak
çalışması ile yapılan kazılarda günümüzden 11.000 yıl öncesine ait
(Çanak-Çömleksiz Neolitik Dönem) büyük bir tapınak kalıntısına ulaşılmıştır.
Ayrıca tapınağı süsleyen doğal boyutlarında taştan oyulmuş yaban domuzu,
kaplumbağa ve akbaba heykelleri de bulunmuştur.
Göbekli Tepe'de ortaya çıkan tapınağı önemli kılan neden, tapınağı yapanların,
yerleşik hayata geçmemiş avcı-toplayıcı insanlar olmasıdır. Bu da yerleşik
yaşama geçişte ekonomik ya da ekolojik değil, kalabalık ve uzun süreli dinsel
törenlerin rol oynamış olabileceğini gösteriyor.
Göbekli Tepede arkeologlar 15 metreye varan daire biçimli üç alan ortaya
çıkarmışlardır. Kazı yerinde üzerlerinde çeşitli hayvan kabartmaları ya da
bunların taşa kazınmış figürlerinin yer aldığı "T" biçimli 16 destek ve
kireçtaşı tabakası bulunmuştur. Ayrıca bulunan bazalttan yapılmış kaplar ve
işlenmiş çakmaktaşlarından, burada yaşayanların kalıcı olmasa da en azından
geçici bir süre burada yaşadıkları anlaşılıyor. Büyük olasılıkla Göbekli Tepe,
bölgede yaşayan insanlarca dinsel amaçlar için düzenli olarak ziyaret edilen bir
buluşma yeri idi.
Burada bulunan yapıların eski tarihlileri dairesel, daha yeni olanlar ise
dikdörtgen biçimlidir.